"Check This Out!" door Kees van Hogeloon

SV Eeuwig Schaak

Oudste schaakcomputer stamt uit… 1770!

Schaakcomputers en schaakprogramma's zijn niet meer weg te denken uit het moderne schaken. Ze zijn tegelijkertijd een zegen en een vloek voor het schaken. Een zegen, omdat ze gebruikt kunnen worden bij voorbereiding op partijen (databases met schaakopeningen) en analyses van partijen. Door de moderne technologie ligt het schaakniveau van de brede wereldtop nu stukken hoger dan 30 of 40 jaar geleden. En even een potje spelen tegen de computer is ook altijd meegenomen, als er even geen menselijke tegenstander in de buurt is.
Maar computers kunnen ook een vloek zijn voor het schaken. Omdat de beste schaakprogramma's vandaag de dag door geen grootmeester te verslaan zijn, ligt de mogelijkheid van fraude op de loer. Correspondentieschaak is anno 2008 een linke zaak: wie zegt dat je tegenstander de tegenzet niet laat uitrekenen door Fritz, in plaats van deze zelf te bedenken? En inmiddels heeft ook de eerste schaker al een schorsing aan de broek, omdat hij stiekem buiten steeds zijn volgende zet liet berekening door zijn Pocket-Fritz. En tijdens de WK-tweekamp tussen Topalov en Kramnik beschuldigde Topalov Kramnik ervan op de WC illegale dingen te doen met een pocket-computer of internet-verbinding. Die beschuldigingen bleken overigens volkomen onterecht te zijn.
Of we nu wel of niet blij zijn met schaakcomputers en schaakprogramma's doet er niet toe. Ze zijn er gewoon, ze horen bij deze tijd en ze zullen niet meer verdwijnen. Veruit de meeste schakers hebben ze trouwens liefdevol omarmd. De opkomst van de schaakcomputer begon al eind jaren '70 van de 20e eeuw, maar de alleroudste schaakcomputer is nog 200 jaar ouder en is gebouwd in 1770. Hij kreeg de naam "mechanische Turk". Waarom "Turk"? Niemand weet het, maar waarschijnlijk was het, omdat het zo exotisch en mysterieus aandeed. In die tijd had vrijwel niemand in West-Europa ooit een Turk ontmoet. De "mechanische Turk" was een nep-computer: het was een kastje op wielen waar een sterke schaker van niet al te grote afmetingen zich had verstopt, die een mechanisme bediende om met een arm stukken te verzetten. De "mechanische Turk" reisde heel Europa door en later zelfs Amerika. Al was het apparaat geen echte schaakcomputer: het idee om een schaakcomputer te maken is in ieder geval dus al heel oud.

Er is zelfs een partij bekend van Napoleon tegen de mechanische Turk. De partij zou als volgt verlopen zijn: (Napoleon met wit)
1.e4,e5 2.Df3,Pc6 3.Lc4,Pf6 4.Pe2,Lc5 5.a3,d6 6.0-0,Lg4 7.Dd3,Ph5 8.h3,Lxe2 9.Dxe2,Pf4 10.De1,Pd4 11.Lb3 (zie diagram)

11…,Pxh3+! 12.Kh2,Dh4 13.g3,Pf3+ 14.Kg2,Pxe1+ 15.Txe1,Dg4 16.d3,Lxf2 17.Th1,Dg3+ 18.Kf1,Ld4 19.Ke2,Dg2+ 20.Kd1,Dh1+ 21.Kd2,Dg2+ 22.Ke1,Pg1 23.Pc3,Lxc3+ 24.bxc3,De2 mat

Hoogstwaarschijnlijk heeft Napoleon deze partij nooit tegen de mechanische Turk gespeeld, maar is hij later verzonnen of toegeschreven aan Napoleon door tegenstanders van de Franse veldheer, die Napoleon graag in de pan gehakt zagen worden.

Alle stukjes van Eeuwig Schaak zijn terug te kijken op Internet onder de rubriek "Check This Out!" op de website van Eeuwig Schaak: home.concepts.nl/~mkoek of google naar trefwoord "Eeuwig Schaak".

Dit stukje verscheen op woensdag 29 oktober 2008 in Weekblad De Rucphense Bode.

"Check This Out!" Archief