"Check This Out!" door Kees van Hogeloon

SV Eeuwig Schaak

De idiootste zet is heel soms de beste

Als menselijke schakers moeten kiezen welke zet ze doen, lopen ze niet, zoals supersnel analyserende computers, alle mogelijkheden na. Je kan soms wel 20 verschillende zetten in een stelling doen en het is geen doen om al die zetten door te analyseren en de consequenties ervan uit te rekenen. Dus hebben schakers zich aangeleerd alleen te kijken naar logische zetten en de rest over te slaan. Toch kan het nuttig zijn op het eerste gezicht idiote zetten toch even te bekijken. Wanneer je wel of niet op het eerste gezicht totaal onlogische zetten bekijkt hangt samen met beoordelingsvermogen en soms zelfs met intuïtie. Echte topschakers voelen feilloos aan wanneer ze onlogische zetten links moeten laten liggen en wanneer ze er toch even naar moeten kijken. Het onderscheidt de echte toppers van de mindere goden.

Een goed voorbeeld is de onderstaande stelling, afkomstig uit een recente schaakpartij op clubniveau:

Wit staat schaak en heeft dus niet al te veel mogelijke zetten. Logische zetten zijn Pd5xb4 en Pf3-d2. Dd1-d2 verliest een dame en is dus onzin. En uit ervaring weet de witspeler dat een zet als Ke1-e2 in zo'n soort stelling ook te bizar voor woorden is en overweegt deze zet dan ook geen moment. Hij koos uiteindelijk voor 1.Pd5xb4,De7xb4+ 2.Dd1-d2,Db4xd2+ 3.Ke1xd2 en hield daarmee en iets mindere, maar zeker nog speelbare stelling over. Was de witspeler een grootmeester geweest, dan had hij waarschijnlijk wel naar Ke1-e2 gekeken en het ook gespeeld. Want wat blijkt als we de zet nader bekijken: het wint gewoon een stuk! De dame moet weg en na 2.Pxe5, Dxe5 slaat wit de loper op b4 eraf. Weliswaar krijgt zwart nog wat compensatie, wit blijft toch duidelijk beter staan.
Misschien had wit uit moeten gaan van de vraag "Hoe hef ik schaak op, terwijl ik toch kan blijven profiteren van mijn sterke paard op d5?" en dan alsnog op Ke2 uit kunnen komen. Maar goed: zo'n merkwaardige zet over het hoofd zien, daar valt nog mee te leven. Erger is het om op knullige wijze een dame te verliezen, een drama dat elke schaker wel ooit eens is overkomen. Dan voel je je pas echt ellendig! Het overkomt echter de besten wel eens. Zelfs in een match om de wereldtitel kan het voorkomen. Op dit moment spelen Viswanathan Anand uit India en Vladimir Kramnik uit Rusland een match om de wereldtitel en helaas krijgt dit in de media veel te weinig aandacht. Een gemiste kans van de talloze Nederlandstalige omroepen. Geef een Hans Böhm, een Lex Jongsma of bijvoorbeeld de Roosendaler Theo Hommeles een half uurtje zendtijd per dag om die match te becommentariëren en je hebt meteen een kijkcijferkanon. In de derde matchpartij, waarbij Kramnik met wit speelde, kwam de volgende stelling op het bord:

Kramnik heeft 3 pionnen meer, maar heeft daar weinig plezier van. Hij is in een uiterst penibele situatie beland en is bovendien in tijdnood. Onder druk van die tijdnood doet hij een zet die het alleen maar erger maakt: 34.a4-a5??,Tg1-g2 en Kramnik verliest zijn dame. Kramnik speelde nog enkele zetten verder, maar de partij is hier feitelijk al uit. Ook topgrootmeesters zijn maar mensen… Een troost voor ons, ploeteraars, die iets dergelijks genants ook wel eens overkomt.

Voor meer informatie over Eeuwig Schaak: home.concepts.nl/~mkoek.

Dit stukje verscheen op woensdag 22 oktober 2008 in Weekblad De Rucphense Bode.

"Check This Out!" Archief